Βίνσεντ βαν Γκογκ

1853-1890 - Πρωτοπόρος του εξπρεσιονισμού

"Αυτός ο άνθρωπος ή θα τρελαθεί ή θα μας αφήσει όλους πίσω του", είχε ήδη προφητεύσει ο Καμίλ Πισαρό για τον Βίνσεντ βαν Γκογκ, ο οποίος γεννήθηκε το 1853 ως γιος ιερέα. Και πράγματι, ο Ολλανδός έμελλε να γίνει πρόδρομος του μοντερνισμού, εγκαινιάζοντας τον εξπρεσιονισμό με τις καμπύλες γραμμές και τα έντονα χρώματά του. Ενώ κατά τη διάρκεια της ζωής του ο Βαν Γκογκ με δυσκολία κέρδιζε αρκετά χρήματα από τους πίνακές του για να αγοράσει χρώματα και καμβάδες και αναγκαζόταν να εξαρτάται από την οικονομική στήριξη του αδελφού του Τεό, σήμερα τα έργα του φτάνουν τακτικά σε τιμές πολλών εκατομμυρίων δολαρίων σε θεαματικές δημοπρασίες.

Ο Βαν Γκογκ (1853-1890) μεγάλωσε σε μια οικογένεια με πατέρα προτεστάντη πάστορα, στο χωριό Ζούντερτ, στη Βραβάντη της Ολλανδίας. Ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με την τέχνη μέσω ενός θείου του που ήταν έμπορος τέχνης. Αρχικά ο Βαν Γκογκ εργάστηκε σε παραρτήματα της γκαλερί Goupil & Cie στη Χάγη, στο Λονδίνο και στο Παρίσι, αλλά και ως δάσκαλος στην Αγγλία και ως μεθοδιστής ιεροκήρυκας. Αρχικά ξεκίνησε να σχεδιάζει ως ιεροκήρυκας στην περιοχή εξόρυξης άνθρακα της Μπορινάζ. Στη συνέχεια, φοίτησε για λίγους μήνες στην Ακαδημία των Βρυξελλών, αλλά συνέχισε κυρίως την εκπαίδευσή του ως αυτοδίδακτος.

Οι πρώτες ελαιογραφίες του απεικονίζουν φτωχούς αγρότες και εργάτες. Οι εικόνες αυτές είναι πολύ σκοτεινές και ζωγραφισμένες με απλές, πλατιές γραμμές. Μέσω της Αμβέρσας, όπου έμεινε για τρεις μήνες και γνώρισε την ελαφρότητα και την κομψότητα της ιαπωνικής ξυλογραφίας, ήρθε στο Παρίσι. Εδώ ανακάλυψε τον ήλιο και τα έντονα χρώματα. Μελέτησε τους ιμπρεσιονιστές, τους ποϊντιλιστές και τους πρώιμους συμβολιστές και ζωγράφισε αστικά τοπία, τοπία και πορτρέτα.

Αναζητώντας περισσότερο φως και ελευθερία, το 1888 μετακόμισε στην Αρλ στη νότια Γαλλία, όπου τον ακολούθησε ο φίλος του Πολ Γκογκέν. Ο Βαν Γκογκ σχεδίαζε να ιδρύσει εκεί ένα καλλιτεχνικό κοινόβιο και να καλέσει όλους τους φίλους του ζωγράφους να ζήσουν και να εργαστούν μαζί του, αλλά το σχέδιο απέτυχε. Μετά από μια δραματική αντιπαράθεση με τον Γκογκέν, κατά την οποία ο Βαν Γκογκ τραυμάτισε το αυτί του, χρειάστηκε να περάσει πολλά μεγάλα διαστήματα σε νοσοκομεία λόγω ψυχικών διαταραχών. Αυτές οι κρίσεις εντάθηκαν αργότερα και τελικά οδήγησαν στην αυτοκτονία του.

Οι πιο διάσημοι πίνακες του Βαν Γκογκ δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αρλ. Σε αυτούς τους πίνακες διακρίνεται όλη η φωτεινότητα του ήλιου - τα χωράφια, τα δέντρα και τα σύννεφα αντανακλούν τη δύναμη της φύσης με εντυπωσιακό τρόπο. Για εμάς τους σημερινούς θεατές, είναι δύσκολο να φανταστούμε τη δύναμη που μπορεί να χρειαζόταν για την παραγωγή τέτοιων χαρούμενων αριστουργημάτων εν μέσω μιας προσωπικής ψυχολογικής δυστυχίας. Αυτό παραμένει το μυστικό του Βαν Γκογκ - και το μυστικό του ύστερου έργου του μέχρι σήμερα.